Pay sahipleri sözleşmesi, sözleşme özgürlüğünün sınırlandırıldığı şirketler hukukundan daha serbest bir alan olan borçlar hukukuna doğru geçişi amaçlayan bir sözleşmedir.

Türk Ticaret Kanunu’nun emredici hükümleri uyarınca; şirketin kurulması sırasında pay sahipleri arasında akdedilen esas sözleşme ile pay sahiplerine sadece sermaye koyma borcu yüklenebilmektedir. Ancak pay sahiplerinin aralarındaki ilişkileri, hak ve yükümlülüklerini ayrıntılı şekilde düzenlemek istedikleri de bir gerçektir. Kanundaki bu boşluğu doldurmak amacıyla pay sahipleri sözleşmesi imzalanması yoluna gidilmektedir.

Kanun koyucunun şirketlerde pay sahibinin tek borcunun sermaye ödemek olması hususundaki yaklaşımı (“tek borç ilkesi”) doğrultusunda esas sözleşmelere konulabilecek hükümler kısıtlı olduğundan; belirli hususları serbestçe düzenlemek isteyen pay sahipleri tarafından bu sözleşmeler yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Bu sözleşme ile, pay sahiplerinin tamamı veya bir kısmı, birbirlerine karşı yapma, yapmama veya verme gibi taahhütler üstlenmektedirler.

  • Esas sözleşme ile sağlanamayan esnekliği sağlar.
  • Pay sahiplerinin birbirlerine ve şirkete karşı hak ve yükümlülüklerini açığa kavuşturur.
  • Yatırımcılar ile kurucular arasındaki ilişkileri düzenler.
  • Çalışan Hisse Opsiyonları süreçlerinin düzenlenmesine hizmet eder.
  • Muhtemel uyuşmazlıkların önlenmesine hizmet eder.
  • Olası pay devirlerine ilişkin düzenlemeler ile şirket hisse yapısının korunmasını sağlar.
  • Pay sahipleri arasında gizliliğin korunmasını sağlar.
  • Azınlığa getirilen ek koruma mekanizmaları ile güç dengesi korunur.
  • İlerleyen aşamalarda halka arz yöntemini belirlemeye hizmet edebilir.

Özellikle Hangi Şirketlere Önerilmektedir?

Aile şirketleri gibi kapalı tip şirketlerde eskiden beri sıklıkla düzenlenmekte olan bu sözleşmelerin; yenilikçi bir ürün, süreç veya servis fikriyle kurulan ve hızlı büyüme potansiyeli gösteren girişim (“start-up”) şirketlerinde de ortaklık yapısının korunması büyük önem arz ettiğinden gerek şirket kuruluşu sırasında kurucu pay sahipleri arasında gerek bu şirketlere sonradan yatırım yaparak pay sahibi olacak kişiler tarafından mutlaka imzalanması önerilmektedir.

Ayrıca hissedarları farklı gruplardan oluşan tüm şirketler için Türk Ticaret Kanunu’nun yeterince düzenlenmesine imkan vermediği tüm ilişkileri düzenlemek bakımından önerilmektedir.

Sözleşmenin Tarafları

Pay sahipleri sözleşmelerinin tarafları “pay sahipleri” olmalıdır. Uygulamada şirket tüzel kişiliğinin de sözleşmeye taraf olarak eklendiği görülmekteyse de şirketin bizzat sözleşmeye taraf olup olamayacağı özellikle emredici hükümlere aykırılık hallerinde tartışmalıdır.

Pay sahipleri sözleşmeleri, sözleşmeye taraf olan pay sahiplerini ve onların mirasçılarını “borçlar hukuku” anlamında bağlayan bir sözleşmedir. Ne var ki sözleşmeye taraf olmasalar bile diğer pay sahiplerini ve sözleşme konusu şirketi dolaylı olarak etkilediği de bir gerçektir.