ADIM ADIM ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE PİYASA DENETİMİ
12 Mart 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu (“Kanun”) ile ürünlerin güvenli ve ilgili teknik düzenlemelere uygun olması amaçlanmıştır.
1- Hangi Ürünler Bu Kanun Kapsamındadır? Kimler Korunmak İstenmiştir?
Piyasaya arz edilmesi hedeflenen, arz edilen, piyasada bulundurulan veya hizmete sunulan tüm ürünler bu Kanun kapsamındadır. Avrupa Birliği üyesi ülkelere ihraç edilen veya ihraç edilmesi hedeflenen ürünler de Kanun kapsamındadır. Fakat bir ürüne ilişkin özel bir kanunun bulunması durumunda, bu Kanun hükümleri yerine özel kanun uygulanacaktır. Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki ülkelere ihraç edilen veya ihraç edilmesi hedeflenen ürünler bu Kanunun kapsamı dışındadır. Ancak bu ürünlerin de güvenli olması, tağşişe konu olmaması ve ürüne ilişkin işaretleme, etiketleme ve belgelendirmenin alıcıyı yanıltmayacak şekilde yapılması zorunludur. Nihai kullanıcıların korunması hedeflenmektedir. Buna göre bir ürünü ticaret, iş, zanaat ve mesleki faaliyetler dışında tüketici olarak ya da sanayi veya mesleki faaliyeti için elinde bulunduran, Türkiye’de yerleşik veya ikamet eden gerçek ya da tüzel kişiler bu kanun kapsamından yararlanabilecektir.
2- Teknik Düzenlemeler Nasıl Olacak? Ürün Güvenliği Nasıl Sağlanacak?
Teknik düzenleme, idari hükümler de dâhil olmak üzere, ürünün niteliğini, işleme veya üretim yöntemlerini veya bunlarla ilgili terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme veya uygunluk değerlendirme işlemlerini tek tek veya birkaçını ele alarak belirleyen uyulması zorunlu mevzuatı ifade etmektedir. Bu sebeple terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme veya uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi olan tüm ürünler teknik düzenlemelere tabi olacaktır. Ürünlerin kendi teknik düzenlemesine uygunluğu zorunludur. Teknik düzenlemeler kullanılmış olmakla birlikte değişiklik yapılarak piyasaya tekrar arz edilen veya arz edilmesi hedeflenen ürünler ile Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki ülkelerden ithal edilen eski ve kullanılmış ürünlere de uygulanır. Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünler, uygunsuzlukları giderilmeden piyasaya arz edilemeyecek, piyasada bulundurulamayacak veya hizmete sunulamayacaktır. Ürünlere ilişkin teknik düzenlemeler, yetkili kuruluşça yapılacaktır. Yetkili kuruluş, kamu yararını gözeterek, rekabeti engellemeyecek şekilde ve gözettiği amacın ötesine geçmeyen, uygun, orantılı, açık ve uygulanabilir olacak şekilde hazırlayacak ve uygulayacak. Ayrıca yetkili kuruluş, ilgili teknik düzenlemelerin gerektirdiği hallerde, ürünlerde engellilerin erişebilirliğine yönelik önlemleri de alması düzenlenmiştir. Teknik düzenlemenin insan sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlerine uygun ürün, aksi ispatlanana kadar güvenli kabul edilir. Teknik düzenlemenin bulunmadığı veya ürünün insan sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümler içermediği durumlarda, bir ürünün güvenli olup olmadığının değerlendirilmesi genel ürün güvenliği mevzuatına göre yapılacak.
3- Ürün Sebebiyle Zarar Görülmesi Halinde Ne Olacak?
Ürünün bir kişiye veya bir mala zarar vermesi halinde bu ürünün imalatçısı veya ithalatçısı zararı gidermekle yükümlü olacak. İmalatçı veya ithalatçının sorumlu tutulabilmesi için, zarar gören tarafın, uğradığı zararı ve üründeki güvensizlik ile zararı arasındaki bağı ispat etmesi gereklidir. Ürünün sebep olduğu zarardan, birden fazla imalatçı veya ithalatçının sorumlu olması halinde, bunlar birlikte (müteselsilen) sorumlu tutulacaklar. İmalatçı veya ithalatçıyı üründen kaynaklanan tazminat sorumluluğundan kurtaran ya da bu sorumluluğu azaltan sözleşmelerin ilgili maddeleri hükümsüz olması düzenlenmiştir. Tazminat talebi için zamanaşımı süresi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde zararın doğduğu tarihten itibaren on yıldır.
4- Kanun Kimlere Yükümlülük Getirmektedir?
Kanun kapsamında kendisine yükümlülük yüklenen kişiler; imalatçı, yetkili temsilci, ithalatçı ve dağıtıcılardır. Bu kişiler piyasaya ancak teknik düzenlemesine veya genel ürün güvenliği kanununa uygun ürünleri arz edebileceklerdir. Yükümlülük ve sorumluluk tazminatı bazı durumlarda iktisadi işletmecilere de uygulanmaktadır. Buna göre, ürünü kendi isim veya ticari markası altında piyasaya arz eden veya piyasada bulundurulan ürünü, teknik düzenlemesine veya genel ürün güvenliği mevzuatına uygunluğunu etkileyecek şekilde değiştiren ithalatçılar ile dağıtıcılar, imalatçı sayılacak ve imalatçının yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumlu olacaktır.
5- Ürün Takibi Nasıl Sağlanacak?
Kanuna göre iktisadi işletmeciler, tedarik zincirinde yer alan bir önceki ve varsa bir sonraki iktisadi işletmecinin ismi, ticari unvanı veya markası ve irtibat bilgileri ile ürünün takibini kolaylaştıracak diğer bilgilerin kaydını düzenli bir şekilde tutacak, ürünü piyasaya arz ettikleri veya piyasada bulundurmaya başladıkları tarihten itibaren en az 10 yıl boyunca muhafaza edecek ve talebi halinde yetkili kuruluşa sunacaktır. Bu yükümlülük; bir ürünü elektronik ortamda piyasaya arz eden veya bulunduranlar, başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan aracı hizmet sağlayıcıları ile radyo ve televizyon gibi medya hizmet sağlayıcıları için de geçerlidir.
6- Ürüne İlişkin Öngörülen Zorunlu Uygunluk Değerlendirme İşlemleri Getirildi.
Teknik düzenlemelerin bu işaretlerin konulmasını öngördüğü ürünlerde, ürünün piyasaya arz edilebilmesi, piyasada bulundurulabilmesi veya hizmete sunulabilmesi için teknik düzenlemede, bu ürüne ilişkin öngörülen zorunlu uygunluk değerlendirme işlemlerinin tamamlanması ve olumlu sonuçlanması gerekecek. Bir teknik düzenlemenin gerektirdiği ürünlere ilişkin her türlü uygunluk işareti ve belgesi, test raporları ve diğer belgeler, gerçeğe aykırı şekilde düzenlenemeyecek, kullanılamayacak, tahrif veya taklit edilemeyecektir. Yalnız gerçeğe aykırı bilgilerin yer almaması değil ayrıca ürüne konulan diğer her türlü işaret de uygunluk işaretinin görünebilirliğini, okunabilirliğini ve anlamını bozmayacak şekilde konulabileceği düzenlenmiştir. Yetkili kuruluş, yetki alanına giren uygunluk değerlendirme kuruluşlarının uygulama mevzuatında ve teknik düzenlemelerde belirtilen nitelikleri karşılamaya devam edip etmediğini, sorumlulukları yerine getirip getirmediğini ve faaliyetleri öngörülen koşullara uygun olarak sürdürüp sürdürmediğini izleyecek, denetleyecektir. Denetimin, ürünün piyasaya arzından nihai kullanıcıya ulaştığı aşamaya kadar piyasa gözetimi ve denetimi yoluyla yapılabilecektir.
7- Yetkili Kuruluşun Yetkileri Nelerdir? Uygunsuzluk Halinde Yapabilecekleri Neler?
Kanuna göre, yetkili kuruluş; piyasaya arz edilmesi hedeflenen, piyasaya arz edilen, piyasada bulundurulan veya hizmete sunulan ürünleri depoda, nakil aracında, iş yeri ve üretim tesisi de dahil olmak üzere gerekli görülen yerlerde denetleyebilecek ve iktisadi işletmecilerden denetime ilişkin gerek duyduğu belge, bilgi ve kayıtları isteyebilecek. Yetkili kuruluş, ürünleri belirli bir program dahilinde yeterli ölçek ve sıklıkta, işaret veya belge kontrolü veya duyusal inceleme yaparak ve gerektiğinde numune alarak ya da yerinde muayene veya test yoluyla denetleyecek, bu işlemleri kayıt altına alabilecektir. Yetkili kuruluş, yaptığı denetimler veya aldığı bilgi, ihbar veya şikâyetler neticesinde bir ürünün risk taşıdığına dair yeterli gerekçe bulunduğuna kanaat getirirse, risk değerlendirmesi yapacaktır. Ürünün ciddi bir risk taşıyıp taşımadığına ilişkin nihai karar, riskin doğurabileceği tehlikenin niteliği ve gerçekleşme olasılığı göz önünde bulundurularak yapılan bu risk değerlendirmesine dayanır. Ayrıca yapacağı risk değerlendirmesinin sonucundan bağımsız olarak yetkili kuruluş, tespit ettiği Kanundaki uygunsuzlukların giderilmesini, bunun gerçekleşmemesi halinde iktisadi işletmeciden bu Kanunda öngörülen önlemlerden uygun ve gerekli gördüklerinin alınmasını isteyebilir. Bu uygunsuzlukların devam etmesi halinde yetkili kuruluş, ürünün piyasaya arzının yasaklanması veya kısıtlanması için gerekli tüm önlemleri alır veya piyasada bulunan ürünün geri çağrılmasını veya piyasadan çekilmesini sağlama yetkisi vardır. Yetkili kuruluş, izleme ve denetleme faaliyetinin sonuçlarının olumsuz çıkması halinde, bu uygunsuzlukların düzeltilmesi için uygunluk değerlendirme kuruluşuna acil haller dışında makul bir süre verebilecektir. Yetkili kuruluş, nihai kararını verene kadar uygunluk değerlendirme kuruluşunun uygunsuzluğa konu faaliyetini askıya alabilecek veya kısıtlayabilecektir. Yetkili kuruluş, verilen sürede uygunsuzluğun giderilmemesi halinde, uygunluk değerlendirme kuruluşunun teknik düzenleme kapsamındaki faaliyetlerini, uygunsuzlukla orantılı olarak süreli veya süresiz kısıtlayabilir veya tamamen durdurabilir; bu uygunluk değerlendirme kuruluşu bir onaylanmış kuruluş ise bu statüsünü geri çekebilir. Ayrıca bir ürünün teknik düzenlemeye veya genel ürün güvenliği mevzuatına uygunluğunu gösteren belgelere veya işaretlere sahip olması, yetkili kuruluşun, ürünü bu Kanunun gerektirdiği şekilde denetlemesini, uygun olmayan ürün hakkında bu Kanunda belirtilen önlemleri almasını veya ilgililere yaptırım uygulamasını engellemeyecektir.
8- Riskler Ürünlerde Nasıl İşaretlenecek?
Yasayla, uygun olmayan bir ürünün uygunluğunu sağlamak için gerekli önlemler alınacak. Belli durumlarda veya belli kişiler bakımından risk taşıyabilecek ürünler, riskler hakkında uygun, açık ve kolayca anlaşılabilir, Türkçe uyarılarla işaretlenecek. Risk altındaki kişiler, riskler hakkında ivedilikle ve uygun şekillerde uyarılacak. Ciddi risk taşıyan ürünlerin piyasaya arzının ivedilikle durdurulması, piyasada bulundurulmasının önlenmesi, piyasadan çekilmesi ve geri çağrılması, dağıtıcıların bu kararlardan haberdar olmaları ve kararlara uymalarını sağlamak amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
9- İnternet, Radyo Ve Tv Üzerinden Satılan Ürünlerin Denetimi Nasıl Olacak?
Düzenlemeye göre, piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan uygun olmayan bir ürünün internet üzerinden tanıtım ve satışının yapılması halinde, yetkili kuruluş aracı hizmet sağlayıcıya içeriğin çıkarılması için internet sayfalarındaki iletişim araçları, alan adı, IP adresi ve benzeri kaynaklarla elde edilen bilgiler üzerinden elektronik posta veya diğer iletişim araçlarıyla bildirimde bulunacak. Söz konusu içeriğin 24 saat içerisinde aracı hizmet sağlayıcı tarafından çıkarılmaması halinde yetkili kuruluş uygun olmayan ürüne ilişkin içeriğe erişimin engellenmesine karar verecek ve bu kararı uygulanmak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna bildirecektir. Uygun olmayan bir ürünün televizyon veya radyo üzerinden tanıtım ve satışının durdurulması medya hizmet sağlayıcı kuruluştan istenir. Medya hizmet sağlayıcı kuruluş, tanıtım ve satışın durdurulması için yetkili kuruluş ile iş birliği yapar. Yetkili kuruluş,satışın durdurulması kararını Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna bildirir.
10- Ürünlerin Riskleri Nasıl Duyurulacak?
Kanuna göre, risk taşıyan ürünlerle ilgili kendiliğinden veya yetkili kuruluşun talebi üzerine gerekli önlemleri alan iktisadi işletmeci, bu önlemler ve ürünün içerdiği riskler hakkındaki bilgileri etkili olacak şekilde duyuracak ve duyurunun kapsamına göre engellilerin erişebilirliğini dikkate alacaktır. Duyuruda, ürünü tanıtacak marka, model veya cins ismi veya diğer ayırt edici özellikler, mümkünse ürünün fotoğrafı veya resimli tasviri, alınan önlem, önlemi gerektiren sorunun açık ve anlaşılır tarifi; sorumlu iktisadi işletmecinin isim, adres ve diğer iletişim bilgileri; riskten sakınmak veya sorunu gidermek için önerilen yöntemler yer alacak.
11- Geri Çağrılan Ürün İçin Nihai Kullanıcının Seçenekleri Neler?
Kanuna göre, alınan diğer önlemlerin riskin ortadan kaldırılmasında yetersiz kalması durumunda, işletmeci kendiliğinden veya yetkili kuruluşun talebi üzerine ürünü geri çağıracak. İktisadi işletmeci ürünü teslim eden nihai kullanıcıya “ürünün geri çağrılmasına yol açan sorunun giderilmesi”, “ürünün teslim tarihindeki perakende satış değerinin ödenmesi” veya “ürünün, teknik düzenlemesine uygun, güvenli, eş değer bir ürünle değiştirilmesi” seçeneklerinden en az birini sunacak.
12- Ürün Güvenliğine İlişkin Hükümlerine Aykırı Hareket Edenlere Para Cezası
Kanuna göre, teknik düzenlemelerin veya genel ürün güvenliği mevzuatının ürün güvenliğine ilişkin hükümlerine aykırı hareket edenlere 50 bin liradan 500 bin liraya kadar, ürün güvenliği dışındaki hükümlere aykırı hareket edenlere 20 bin liradan 200 bin liraya kadar idari para cezası uygulanacak. Yetkili kuruluşun denetimle görevli çalışanlarının görevlerini yapmalarına engel olanlara 5 bin liradan 50 bin liraya kadar idari para cezası verilecek. İdari para cezaları, idari önlemlerin uygulanmasına engel teşkil etmeyecek ve tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde ödenecek. Verilen idari para cezaları uygulanırken cezaya konu aykırılığın büyüklüğü ve yaptırım uygulanacak gerçek veya tüzel kişinin ekonomik durumu dikkate alınacak. Yasayla iktisadi işletmecilerin ürünün uygun olmadığını tespit edip yetkili kuruluşun talebi ve uyarısı olmadan uygunsuzluğun giderilmesi ve riskin ortadan kaldırılması için ürünün geri çağrılması da dahil olmak üzere gerekli tedbirleri kendiliğinden almaları ve uygunsuzluğu tamamen gidermeleri halinde idari yaptırımlar uygulanmayacak.
13- Usul Ve Esaslar Cumhurbaşkanınca Belirlenecek Olup Kanun Yayım Tarihinden İtibaren Bir Yıl Sonra Yürürlüğe Girecek.
Teknik düzenlemelerin hazırlanmasına ilişkin usul ve esaslar ile Avrupa Birliği teknik mevzuatını uyumlaştırmak ve piyasa gözetimi ve denetimi yapmakla yetkili kuruluşların belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanınca belirlenecek. Cumhurbaşkanınca yeni bir karar yürürlüğe konuluncaya kadar, dış ticarete konu ürünlerin uygunluk denetimlerine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararı hükümlerinin uygulanmasına devam edilecek. Kanun, yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girecek.
14- Piyasa Gözetimi Ve Denetimi Yönetmeliği Yayınlandı. Tüketicinin Korunması Ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü Denetimlerin Etkin Şekilde Gerçekleşmesini Sağlayacak.
01.04.2020 Tarihli ve 31086 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ticaret Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği ile Ticaret Bakanlığının sorumluluğunda bulunan tüketici ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin usul ve esaslar, alınacak önlemler ve üretici ve dağıtıcıların yükümlülükleri düzenlenmiştir. Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü (Genel Müdürlük) denetimlerin koordinasyonunu ve etkin bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Genel Müdürlük bu doğrultuda gerekli önlemleri almak ve uygulamaları koordine etmekle görevlidir. Genel Müdürlük, numune alımı da dâhil olmak üzere il veya bölge bazında denetime tabi olacak ürün, risk, firma ve benzeri verileri içeren sektörel denetim programları hazırlar, uygular ve bu programları periyodik olarak günceller.
