1. AKILLI MESAFELİ SÖZLEŞME NEDİR ?
Teknolojinin son yeniliklerinden biri olarak gösterilen akıllı asistanların (Amazon Alexa, Google Assistant, Apple Siri gibi) kullanımı günden güne artmaktadır. Sesli komutlarla harekete geçen otonom yazılımların kurduğu sözleşmelerin temel özelliği, akıllı asistan tarafından tüketicinin sesli komutunu (irade beyanını) bilgisayar diline çevirerek satıcı veya sağlayıcıya iletilmesidir. Sesli komutun verilmesi, tüketicinin klavye ile bir şeyler yazması veya fareye tıklamasında olduğu gibi iradenin açıklanmasına yönelik bir fiil olarak nitelendirilebilir. Dolayısıyla, akıllı asistanın kurduğu sözleşme aslında tüketici ve satıcı veya sağlayıcı arasında kurulan bir tüketici sözleşmesidir. Ayrıca, bu sözleşmenin, genel olarak “tarafların eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere sadece bir veya daha fazla uzaktan iletişim aracının kullanılması suretiyle kurulan sözleşme” olarak mevzuatta tanımlanan mesafeli sözleşmelere uygun olduğu görülmektedir.
2. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI NELERDİR ?
Öte yandan, tüketici sadece kullandığı cihaz üzerinden Alexa, Google Assistant veya Siri’nin sesini duymakta, dolayısıyla satıcı veya sağlayıcının “fiziksel varlığı” bulunmamaktadır. Otonom yazılımların dahil olduğu sözleşmelerin “mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde” kurulduğu görülmektedir. Son olarak, mesafeli sözleşmelere ilişkin “sadece bir veya birden fazla uzaktan iletişim aracılığıyla kurulması” şartının da gerçekleştiği ve bu akıllı asistanlar aracılığıyla kurulan sözleşmelerin mesafeli sözleşmeler için aranan tüm şartları taşıdığı görülmektedir.
3. BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ NASIL GERÇEKLEŞTİRİLİR ?
Mesafeli sözleşmelerde, tüketiciyi koruyan düzenlemelerin başında satıcı veya sağlayıcı için getirilen bilgilendirme yükümlülükleri yer almaktadır. Tüketicinin hangi konuda, hangi kapsamda ve nasıl bilgilendirileceği, mesafeli sözleşmenin kurulması için kullanılan uzaktan iletişim aracının türüne göre ayrıntılı düzenlenmiş, bilgilendirme yükümlülüğü bakımından kategoriler oluşturulmuştur. Akıllı asistanlar aracılığıyla kurulan sözleşmeler, “sesli iletişim veya siparişe ilişkin bilgilerin sınırlı alanda ve zamanda sunulduğu bir ortam yoluyla kurulan mesafeli sözleşme” kategorisi içindedir ve bu tür mesafeli sözleşmelerde olduğu gibi akıllı asistanlar aracılığıyla kurulan sözleşmelerde de sınırlı bilgilendirme yeterli görülmektedir. Ancak, sınırlı da olsa gereken bilgilerin tüketiciye iletilebilmesi için “bilgilendirmenin tüketici tarafından fiilen görülebilecek şekilde yapılması ve siparişi vermeden okunabilmesi şartı”nın bu tip sözleşmelerde gerçekleşmesi zordur.
Özellikle Tüketici Haklarına İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönergesi’nin sesli iletişim yoluyla kurulan sözleşmeler bakımından bilgilerin sesli şekilde tüketiciye iletilmesinin yeterli olacağına ilişkin bir düzenleme yapması önerilmektedir. Bununla birlikte temel bilgiler bile olsa tüm bu bilgilerin her sözleşme öncesinde ve aynı ürün veya hizmete ilişkin tüm siparişlerde sözlü olarak sunumunun tüketiciyi rahatsız edebileceğinden ve pratik bir şekilde sözleşme kurmak istenileceği için akıllı asistanı tercih eden bir tüketiciye bilgilerin bir görüntü ya da bir kağıtta sonradan iletilmesini isteyebilme seçeneğinin tüketiciye sunulması önerilmektedir. Dolayısıyla, kendi isteği ile sipariş öncesi bilgilendirilmemiş olan tüketici bakımından, “sözleşme ile bağlı olmama” sonucu doğmamalıdır.
4. ÖNGÖRÜLEN DÜZENLEMELER
Sipariş verilmesi için tuşların kullanıldığı hallerde tüketicilere okunabilir şekilde ödeme yükümlülüğünün bulunduğuna dair bilgi verme yükümlülüğü getiren tuşların, akıllı asistanlar aracılığıyla kurulacak bir sözleşmede nasıl aktive olacağı da henüz açıklığa kavuşmamıştır. Doktrinde “Tuş Çözümü” (Button Solution/Button Lösung) olarak da adlandırılan bu yükümlülük Mesafeli sözleşmeler Yönetmeliği’nin 8. maddesinde, “Satıcı veya sağlayıcı, tüketici siparişi onaylamadan hemen önce, verilen siparişin ödeme yükümlülüğü anlamına geldiği hususunda tüketiciyi açık ve anlaşılır bir şekilde bilgilendirmek zorundadır.” hükmüyle düzenlenmiştir. Akıllı asistanlar vasıtasıyla bir siparişte bulunulduğunda bir tuşun aktive edilmesi veya benzer bir fiilde bulunulması gerekmemekle birlikte, tüketicinin siparişi yaptığı sırada siparişin bir ödeme yükümü getirdiği konusunda açıkça bilgilendirilmesi gerekir. Bu gerçekleşmediğinde, tüketicinin sözleşme veya siparişi ile bağlı olmayacağı görüşü hakimdir.
